அத² ஏகோநபஞ்சாஶத்தமோ(அ)த்⁴யாய꞉
த³ந்தவக்த்ரஸ்ய பா⁴ஷணம் பீ⁴ஷ்மகஸ்ய நிர்ணயஶ்ச
வைஷ²ம்பாயன உவாச
இத்யேவமுக்தே வசநே ஸுநீதே²ந மஹாத்மநா |
கரூஷாதி⁴பதிர்வீரோ த³ந்தவக்த்ரோ(அ)ப்⁴யபா⁴ஷத ||2-49-1
த³ந்தவக்த்ர உவாச
யது³க்தம் மக³தே⁴நாத்ர ஸுநீதே²ந நராதி⁴பா꞉ |
யுக்தபூர்வமஹம் மந்யே யத³ஸ்மாகம் வசோ ஹிதம் ||2-49-2
ந ச வித்³வேஷணேநாஹம் ந சாஹங்காரவாதி³நா |
ந சாத்மவிஜிகீ³ஷுத்வாத்³தூ³ஷயாமி வசோ(அ)ம்ருதம் ||2-49-3
வாக்யார்ணவம் மஹாகா³த⁴ம் நீதிஶாஸ்த்ரார்த²ப்³ரும்ஹிதம் |
க ஏஷ நிகி²லம் வக்தும் ஶக்தோ வை ராஜஸம்ஸதி³ ||2-49-4
கிம் த்வநுஸ்மரணார்தே²(அ)ஹம் யத்³ப்³ரவீமி ஶ்ருணுஷ்வ மே |
ஆக³தோ வாஸுதே³வேதி கிமாஶ்சர்யம் நராதி⁴பா꞉ ||2-49-5
யதா²(ஆ)க³தா வயம் ஸர்வே க்ருஷ்ணோ(அ)பீஹ ததா²(ஆ)க³த꞉ |
கிமத்ர தோ³ஶோ கௌ³ண்யோ வா கந்யாஹேதோ꞉ ஸமாக³தா꞉ ||2-49-6
யத³ஸ்மாபி⁴꞉ ஸமேத்யைக்யாத்க்ருதம் கோ³மந்தரோத⁴நம் |
தத்ர யுத்³த⁴க்ருதம் தோ³ஷம் கத²ம் வை வக்துமர்ஹத² ||2-49-7
வநவாஸே ஸ்தி²தௌ வீரௌ கம்ஸவ்யாமோஹஹேதுநா |
தே³வர்ஷிவசநாத்³ராஜந்வ்ருந்தா³வநதடே ஸ்தி²தௌ ||2-49-8
தாவாஹூய வதா⁴ர்தே²ந உபௌ⁴ ராமஜநார்த³நௌ |
நகே³நோத்³தீ³பிதௌ வீரௌ ஹத்வா நாக³ம் விவேஶது꞉ ||2-49-9
தத꞉ ஸ்வவீர்யமாஶ்ரித்ய நிஹதோ ரங்க³ஸாக³ரே |
க³தாஸுரிவ சாஸீநோ மது²ரேஶ꞉ ஸஹாநுக³꞉ ||2-49-10
கிமத்ர விஹிதோ தோ³ஷோ யேநாஸ்மாபி⁴ர்வயோ(அ)தி⁴கை꞉ |
உபரோத⁴பரா ராஜந்வயம் ஸர்வே ஸாமாக³தா꞉ ||2-49-11
ஸேநாதிப³லமாலோக்ய வித்ரஸ்தௌ ராமகேஶவௌ |
புரம் ப³லம் ஸமுத்ஸ்ருஜ்ய கோ³மந்தே ச க³தாவுபௌ⁴ ||2-49-12
தத்ராபி க³தமஸ்மாபி⁴ர்ஹந்தும் ஸமரயோதி⁴பி⁴꞉ |
அப்ராப்தயௌவநாப்⁴யாம் ச பதா³திப்⁴யாம் ரணாஜிரே ||2-49-13
ரதா²ஶ்வநரநாகே³ந நாஸ்மாபி⁴ர்விக்³ரஹ꞉ க்ருத꞉ |
க்ருத்வோபரோத⁴ம் ஶைலஸ்ய க்ஷத்ரத⁴ர்மேண தீ³பித꞉ ||2-49-14
தா³வாக்³நிமுக²மாவிஶ்ய து³ர்விநீததபஸ்விநௌ |
விநீத இதி மந்யாம꞉ ஸர்வே க்ஷத்ரியபுங்க³வா꞉ |
ப்ரதியுத்³தே⁴ க்ருதே த்வேவம் தூ³ஷயாம ஜநார்த³நம் ||2-49-15
யத்ர யத்ர ப்ரயாஸ்யாமோ வயம் தத்ர ப⁴வேத்கலி꞉ |
ப்ரீத்யர்த²ம் ப்ரயதிஷ்யாம꞉ க்ருஷ்ணேந ஸஹ பூ⁴மிபா꞉ ||2-49-16
இத³ம் குண்டி³புரம் க்ருஷ்ணோ நாக³த꞉ கலிஹேதுநா |
கந்யாநிமித்தாக³மநே கஸ்ய யுத்³த⁴ம் ப்ரயச்ச²தி ||2-49-17
மர்த்யே(அ)ஸ்மிந்புருஷேந்த்³ரோ(அ)ஸௌ ந கஶ்சித்ப்ராக்ருதோ நர꞉ |
தே³வலோகேஷு தே³வேஷு ப்ரவர꞉ புருஷோத்தம꞉ ||2-49-18
தே³வாநாமபி கர்தாஸௌ லோகாநாம் ச விஶேஷத꞉ |
ந சைவ பா³லிஶா பு³த்³தி⁴ர்ந சேர்ஷ்யா நாபி மத்ஸர꞉ ||2-49-19
ந ஸ்தப்³தோ⁴ ந க்ருஶோ நார்த꞉ ப்ரணதார்திஹர꞉ ஸதா³ |
ஏஷ விஷ்ணு꞉ ப்ரபு⁴ர்தே³வோ தே³வாநாமபி தை³வதம் ||2-49-20
ஆக³தோ க³ருடே³நேஹ ச்ச²த்³மப்ராகாஶ்யஹேதுநா |
நாநாஸ்த்ரஸஹிதோ யாதி க்ருஷ்ண꞉ ஶத்ருவிநாஶநே ||2-49-21
இமாம் யாத்ராம் விஜாநீத்⁴வம் ப்ரீத்யர்த²ம் ஹ்யாக³தோ ஹரி꞉ |
ஸஹிதோ யாத³வேந்த்³ரைஶ்ச போ⁴ஜவ்ருஷ்ண்யந்த⁴கைரிஹ ||2-49-22
அர்க்⁴யமாசமநம் த³த்த்வா ஆதித்²யம் ச நராதி⁴பா꞉ |
கரிஷ்யாமோ வயம் ஸர்வே கேஶவாய மஹாத்மநே ||2-49-23
ஏவம் ஸம்தா⁴நத꞉ க்ருத்வா க்ருஷ்ணேந ஸஹிதா வயம் |
வஸாமோ விக³தோத்³வேகா³ நிர்ப⁴யா விக³தஜ்வரா꞉ ||2-49-24
தஸ்ய தத்³வசநம் ஶ்ருத்வா த³ந்தவக்த்ரஸ்ய தீ⁴மத꞉ |
ஶால்வ꞉ ப்ரவத³தாம் ஶ்ரேஷ்ட²ஸ்தாநுவாச நராதி⁴பாந் ||2-49-25
ஶால்வ உவாச
கிம் ப⁴யேநாஸ்ய ந꞉ ஸர்வே ந்யஸ்தஶஸ்த்ரா ப⁴வாமஹே |
ஸம்தா⁴நகரணாத்³தே⁴தோ꞉ க்ருஷ்ணஸ்ய ப⁴யகம்பிதா꞉ ||2-49-26
பரஸ்தவேந கிம் கார்யம் விநிந்த்³ய ப³லமாத்மந꞉ |
நைஷ த⁴ர்மோ நரேந்த்³ராணாம் க்ஷாத்ரே த⁴ர்மே ச திஷ்ட²தாம் ||2-49-27
மஹத்ஸு ராஜவம்ஶேஷு ஸம்பூ⁴தா꞉ குலவர்த்³த⁴நா꞉ |
தேஷாம் காபுருஷா பு³த்³தி⁴꞉ கத²ம் ப⁴விதுமர்ஹதி ||2-49-28
அஹம் ஜாநாமி வை க்ருஷ்ணமாதி³தே³வம் ஸநாதநம் |
ப்ரபு⁴ம் ஸர்வாமரேந்த்³ராணாம் நாராயணபராயணம் ||2-49-29
வைகுண்ட²மஜயம் லோகே சராசரகு³ரும் ஹரிம் |
ஸம்பூ⁴தம் தே³வகீக³ர்பே⁴ விஷ்ணும் லோகநமஸ்க்ருதம் ||2-49-30
கம்ஸராஜவதா⁴ர்தா²ய பா⁴ராவதரணாய ச |
அஸ்மாகம் ச விநாஶாய லோகஸம்ரக்ஷணாய ச ||2-49-31
அம்ஶாவதரணே க்ருத்ஸ்நம் ஜாநே விஷ்ணோர்விசேஷ்டிதம் |
ஸங்க்³ராமமதுலம் க்ருத்வா விஷ்ணுநா ஸஹ பூ⁴மிபா꞉ ||2-49-32
சக்ராநலவிநிர்த³க்³தா⁴ யாஸ்யாமோ யமஸாத³நம் |
தத்த்வம் ஜாநாமி ராஜேந்த்³ரா꞉ காலேநாயு꞉க்ஷயோ ப⁴வேத் ||2-49-33
நாகாலே ம்ரியதே கஶ்சித்ப்ராப்தே காலே ந ஜீவதி |
ஏவம் விநிஶ்சயம் க்ருத்வா ந குர்யாத்கஸ்யசித்³ப⁴யம் ||2-49-34
ஸ ஏவ ப⁴க³வாந்விஷ்ணுராலோக்ய தபஸ꞉ க்ஷயம் |
நிஹந்தா தி³திஜேந்த்³ராணாம் யதா²காலேந யோக³வித் ||2-49-35
ப³லிம் வைரோசநிம் சைவம் ப³த்³த்⁴வாவத்⁴யம் மஹாப³லம் |
க்ருதவாந்தே³வதே³வேஶ꞉ பாதாலதலவாஸிநம் ||2-49-36
ஏவமாதீ³நி வை விஷ்ணுஶ்சேஷ்டாநி ச நராதி⁴பா꞉ |
தஸ்மாத³யுக்தம் ப⁴வதாம் விக்³ரஹார்த²ம் விசாரணம் ||2-49-37
ந ச ஸங்க்³ராமஹேதோர்ஹி க்ருஷ்ணஸ்யாக³மநம் த்விஹ |
யஸ்ய வா கஸ்ய வா கந்யா வரயிஷ்யதி தஸ்ய ஸா |
கிமத்ர விக்³ரஹோ ராஜ்ஞாம் ப்ரீதிர்ப⁴வது வை த்⁴ருவம் ||2-49-38
வைஶம்பாயந உவாச
ஏவம் கத²யமாநாநாம் ந்ருபாணாம் பு³த்³தி⁴ஶாலிநாம் |
ந கிஞ்சித³ப்³ரவீத்³ராஜா பீ⁴ஷ்மக꞉ புத்ரகாரணாத் ||2-49-39
மஹாவீர்யமதோ³த்ஸிக்தம் பா⁴ர்க³வாஸ்த்ராபி⁴ரக்ஷிதம் |
ரணப்ரசண்டா³திரத²ம் விசிந்த்ய மநஸா ஸுதம் ||2-49-40
பீ⁴ஷ்மக உவாச
க்ருஷ்ணம் ந ஸஹதே நித்யம் புத்ரோ மே ப³லத³ர்பித꞉ |
நித்யாபி⁴மாநீ ச ரணே ந பி³பே⁴தி ச கஸ்யசித் ||2-49-41
க்ருஷ்ணஸ்ய பு⁴ஜவீர்யேண ஹ்ரியதே நாத்ர ஸம்ஶய꞉ |
ப⁴விஷ்யதி ததோ யுத்³த⁴ம் மஹாபுருஷவிக்³ரஹம் ||2-49-42
த்³வேஷீ சைவாபி⁴மாநீ ச குதோ ஜீவதி மே ஸுத꞉ |
ஜீவிதம் நாத்ர பஶ்யாமி மம புத்ரஸ்ய கேஶவாத் ||2-49-43
கந்யாஹேதோ꞉ ஸுதம் ஜ்யேஷ்ட²ம் பித்ரூணாம் நந்தி³வர்த்³த⁴நம் |
காரயிஷ்யே கத²ம் யுத்³த⁴ம் புத்ரேண ஸஹ கேஶவம் ||2-49-44
ந ச நாராயணம் தே³வம் வரமிச்ச²தி ருக்மவாந் |
மூட⁴பா⁴வோ மதோ³ந்மத்த꞉ ஸங்க்³ராமேஷ்வநிவர்தக꞉ |
நியதம் ப⁴ஸ்மஸாத்³யாதி தூலராஶிர்யதா²நலாட் ||2-49-45
கரவீரேஶ்வர꞉ ஶூர꞉ ஶ்ருகா³லஶ்சித்ரயோதி⁴நா |
க்ஷணேந ப⁴ஸ்மஸாந்நீத꞉ கேஶவேந ப³லீயஸா ||2-49-46
வ்ருந்தா³வநே(அ)வஸச்ச்²ரீமாந்கேஶவோ ப³லிநாம் வர꞉ |
உத்³த்⁴ருத்யைகேந ஹஸ்தேந ஸப்தாஹம் த்⁴ருதவாந்கி³ரிம் ||2-49-47
து³ஷ்கரம் கர்ம ஸம்ஸ்ம்ருத்ய மந꞉ ஸீத³தி மே ப்⁴ருஶம் |2-49-48
நகே³ந்த்³ரே ஸஹஸா(ஆ)க³ம்ய தே³வதை꞉ ஸஹ வ்ருத்ரஹா |
அபி⁴ஷிச்யாப்³ரவீத்க்ருஷ்ணமுபேந்த்³ரேதி ஶசீபதி꞉ ||2-49-49
யதா² வை த³மிநோ நாக³꞉ காலியோ யமுநாஹ்ரதே³ |
விஷாக்³நிஜ்வாலிதோ கோ⁴ர꞉ காலாந்தகஸமப்ரப⁴꞉ ||2-49-50
கேஶீ சாபி மஹாவீர்யோ தா³நவோ ஹயவிக்³ரஹ꞉ |
நிஹதோ வாஸுதே³வேந தே³வைரபி து³ராஸத³꞉ ||2-49-51
ஸந்தீ³பநிஸுதஶ்சைவ சிரநஷ்டோ ஹி ஸாக³ரே |
தை³த்யம் பஞ்சஜநம் ஹத்வா ஆநீதோ யமமந்தி³ராத் ||2-49-52
கோ³மந்தே ஸுமஹத்³யுத்³த⁴ம் ப³ஹுபி⁴ர்வேஷ்டிதாவுபௌ⁴ |
க்ருத்வா வித்ராஸஜநநம் நாகா³ஶ்வரத²ஸங்க்ஷயம் ||2-49-53
க³ஜேந க³ஜவ்ருந்தா³நி ரதே²ந ரத²யோதி⁴ந꞉ |
ஸாதி³நஶ்சாஶ்வயோதே⁴ந நரேண ச பதா³திந꞉ |
ஜக்⁴நதுஸ்தௌ மஹாவீர்யௌ வஸுதே³வஸுதாவுபௌ⁴ ||2-49-54
ந தே³வாஸுரக³ந்த⁴ர்வா ந யக்ஷோரக³ராக்ஷஸா꞉ |
ந நாகா³ ந ச தை³த்யேந்த்³ரா ந பிஶாசா ந கு³ஹ்யகா꞉ ||2-49-55
க்ருதவந்தஸ்ததா² கோ⁴ரம் க³ஜாஶ்வரத²ஸங்க்ஷயம் |
தமநுஸ்ம்ருத்ய ஸங்க்³ராமம் ப்⁴ருஶம் ஸீத³தி மே மந꞉ ||2-49-56
ந மயா ஶ்ருதபூர்வோ வா த்³ருஷ்டபூர்வ꞉ குதோ(அ)பி வா |
தாத்³ருஶோ பு⁴வி மர்த்யோ(அ)ந்யோ வாஸுதே³வாத்ஸுரோத்தமாத் ||2-49-57
ஸம்யகா³ஹ மஹாபா³ஹுர்த³ந்தவக்த்ரோ மஹீபதி꞉ |
ஸாந்த்வயித்வா மஹாவீர்யம் ஸம்விதா⁴ஸ்யாம யத்க்ஷமம் ||2-49-58
வைஶம்பாயந உவாச
இதி ஸஞ்சிந்த்ய மநஸா ப³லாப³லவிநிஶ்சயம் |
க³மநாய மதிம் சக்ரே ப்ரஸாத³யிதுமச்யுதம் ||2-49-59
சிந்தயாநோ நரேந்த்³ரஸ்து ப³ஹுபி⁴ர்நயஶாலிபி⁴꞉ |
ஸூதமாக³த⁴ப³ந்தி³ப்⁴யோ போ³தி⁴த꞉ ஸ்துதிமங்க³லை꞉ ||2-49-60
ப்ரபா⁴தாயாம் ரஜந்யாம் து க்ருதபூர்வாஹ்நிகக்ரியா꞉ |
உபவிஷ்டா ந்ருபா꞉ ஸர்வே ஸ்வேஷு விஶ்ராமவேஶ்மஸு ||2-49-61
யே விஸ்ருஷ்டாஸ்து ராஜாநோ வித³ர்பா⁴யாம் நராதி⁴பை꞉ |
தைராக³ம்ய ஸ்வபூ⁴பேஷு ரஹோ க³த்வா நிவேதி³தம் ||2-49-62
ஶ்ருத்வா க்ருஷ்ணாபி⁴ஷேகம் து கேசித்³த்⁴ருஷ்டா நராதி⁴பா꞉ |
கேசித்³தீ³நதரா பீ⁴தா உதா³ஸீநாஸ்ததா² பரே ||2-49-63
த்ரிதா⁴ ப்ரபி⁴ந்நா ஸா ஸேநா நரநாகா³ஶ்வமாலிநீ |
மஹார்ணவ இவ க்ஷுப்³தா⁴ அபி⁴ஷேகேண சாலிதா ||2-49-64
ந்ருபாணாம் பே⁴த³மாலோக்ய பீ⁴ஷ்மகோ ராஜஸத்தம꞉ |
வ்யதிக்ரமமசிந்த்யம் ச க்ருதம் ந்ருபதிநா ஸ்வயம் ||2-49-65
விசிந்த்ய மநஸா ராஜா த³ஹ்யமாநேந சேதஸா |
ஜகா³ம நரதே³வாநாம் ஸமாஜே ப்ரதிபோ³தி⁴தும் ||2-49-66
ஏதஸ்மிந்நந்தரே தூ³தா꞉ ஸம்ப்ராப்தா꞉ க்ரத²கைஶிகௌ |
லேக²முத்³த்⁴ருத்ய ஶிரஸா விவிஶுஸ்தே ந்ருபார்ணவம் ||2-49-67
இதி ஶ்ரீமஹாபா⁴ரதே கி²லேஷு ஹரிவம்ஶே விஷ்ணுபர்வணி
ருக்மிணீஸ்வயம்வரே ஏகோநபஞ்சாஶத்தமோ(அ)த்⁴யாய꞉
Converted to Tamil Script using Aksharamukha : Script Converter: http://aksharamukha.appspot.com/converter
Source: http://mahabharata-resources.org/harivamsa/vishnuparva/hv_2_49_mpr.html
##Harivamsha Maha Puranam - Part 2 - Vishnu Parva
Chapter 49 - Dantavaktra's Speech and Bhishmaka's Review
Itranslated by K S Ramachandran, ramachandran_ksr@yahoo.ca
August 26, 2008
Note : vayaH adhikaM yeShAM te vayo.adhikAH. is not
avagraha necessary there?##
Further proof-read by Gilles Schaufelberger schaufel @ wanadoo.fr
If you find any errors compared to Chitrashala Press edn,
send corrections to A. Harindranath harindranath_a @ yahoo.com
---------------------------------------------------------------
atha ekonapa~nchAshattamo.adhyAyaH
dantavaktrasya bhAShaNaM bhIShmakasya nirNayashcha
vaishampAyana uvAcha
ityevamukte vachane sunIthena mahAtmanA |
karUShAdhipatirvIro dantavaktro.abhyabhAShata ||2-49-1
dantavaktra uvAcha
yaduktaM magadhenAtra sunIthena narAdhipAH |
yuktapUrvamahaM manye yadasmAkaM vacho hitam ||2-49-2
na cha vidveShaNenAhaM na chAha~NkAravAdinA |
na chAtmavijigIShutvAddUShayAmi vacho.amR^itam ||2-49-3
vAkyArNavaM mahAgAdhaM nItishAstrArthabR^iMhitam |
ka eSha nikhilaM vaktuM shakto vai rAjasaMsadi ||2-49-4
kiM tvanusmaraNArthe.ahaM yadbravImi shR^iNuShva me |
Agato vAsudeveti kimAshcharyaM narAdhipAH ||2-49-5
yathA.a.agatA vayaM sarve kR^iShNo.apIha tathA.a.agataH |
kimatra dosho gauNyo vA kanyAhetoH samAgatAH ||2-49-6
yadasmAbhiH sametyaikyAtkR^itaM gomantarodhanam |
tatra yuddhakR^itaM doShaM kathaM vai vaktumarhatha ||2-49-7
vanavAse sthitau vIrau kaMsavyAmohahetunA |
devarShivachanAdrAjanvR^indAvanataTe sthitau ||2-49-8
tAvAhUya vadhArthena ubhau rAmajanArdanau |
nagenoddIpitau vIrau hatvA nAgaM viveshatuH ||2-49-9
tataH svavIryamAshritya nihato ra~NgasAgare |
gatAsuriva chAsIno mathureshaH sahAnugaH ||2-49-10
kimatra vihito doSho yenAsmAbhirvayo.adhikaiH |
uparodhaparA rAjanvayaM sarve sAmAgatAH ||2-49-11
senAtibalamAlokya vitrastau rAmakeshavau |
puraM balaM samutsR^ijya gomante cha gatAvubhau ||2-49-12
tatrApi gatamasmAbhirhantuM samarayodhibhiH |
aprAptayauvanAbhyAM cha padAtibhyAM raNAjire ||2-49-13
rathAshvanaranAgena nAsmAbhirvigrahaH kR^itaH |
kR^itvoparodhaM shailasya kShatradharmeNa dIpitaH ||2-49-14
dAvAgnimukhamAvishya durvinItatapasvinau |
vinIta iti manyAmaH sarve kShatriyapu~NgavAH |
pratiyuddhe kR^ite tvevaM dUShayAma janArdanam ||2-49-15
yatra yatra prayAsyAmo vayaM tatra bhavetkaliH |
prItyarthaM prayatiShyAmaH kR^iShNena saha bhUmipAH ||2-49-16
idaM kuNDipuraM kR^iShNo nAgataH kalihetunA |
kanyAnimittAgamane kasya yuddhaM prayachChati ||2-49-17
martye.asminpuruShendro.asau na kashchitprAkR^ito naraH |
devalokeShu deveShu pravaraH puruShottamaH ||2-49-18
devAnAmapi kartAsau lokAnAM cha visheShataH |
na chaiva bAlishA buddhirna cherShyA nApi matsaraH ||2-49-19
na stabdho na kR^isho nArtaH praNatArtiharaH sadA |
eSha viShNuH prabhurdevo devAnAmapi daivatam ||2-49-20
Agato garuDeneha chChadmaprAkAshyahetunA |
nAnAstrasahito yAti kR^iShNaH shatruvinAshane ||2-49-21
imAM yAtrAM vijAnIdhvaM prItyarthaM hyAgato hariH |
sahito yAdavendraishcha bhojavR^iShNyandhakairiha ||2-49-22
arghyamAchamanaM dattvA AtithyaM cha narAdhipAH |
kariShyAmo vayaM sarve keshavAya mahAtmane ||2-49-23
evaM saMdhAnataH kR^itvA kR^iShNena sahitA vayam |
vasAmo vigatodvegA nirbhayA vigatajvarAH ||2-49-24
tasya tadvachanaM shrutvA dantavaktrasya dhImataH |
shAlvaH pravadatAM shreShThastAnuvAcha narAdhipAn ||2-49-25
shAlva uvAcha
kiM bhayenAsya naH sarve nyastashastrA bhavAmahe |
saMdhAnakaraNAddhetoH kR^iShNasya bhayakampitAH ||2-49-26
parastavena kiM kAryaM vinindya balamAtmanaH |
naiSha dharmo narendrANAM kShAtre dharme cha tiShThatAm ||2-49-27
mahatsu rAjavaMsheShu saMbhUtAH kulavarddhanAH |
teShAM kApuruShA buddhiH kathaM bhavitumarhati ||2-49-28
ahaM jAnAmi vai kR^iShNamAdidevaM sanAtanam |
prabhuM sarvAmarendrANAM nArAyaNaparAyaNam ||2-49-29
vaikuNThamajayaM loke charAcharaguruM harim |
saMbhUtaM devakIgarbhe viShNuM lokanamaskR^itam ||2-49-30
kaMsarAjavadhArthAya bhArAvataraNAya cha |
asmAkaM cha vinAshAya lokasaMrakShaNAya cha ||2-49-31
aMshAvataraNe kR^itsnaM jAne viShNorvicheShTitam |
sa~NgrAmamatulaM kR^itvA viShNunA saha bhUmipAH ||2-49-32
chakrAnalavinirdagdhA yAsyAmo yamasAdanam |
tattvaM jAnAmi rAjendrAH kAlenAyuHkShayo bhavet ||2-49-33
nAkAle mriyate kashchitprApte kAle na jIvati |
evaM vinishchayaM kR^itvA na kuryAtkasyachidbhayam ||2-49-34
sa eva bhagavAnviShNurAlokya tapasaH kShayam |
nihantA ditijendrANAM yathAkAlena yogavit ||2-49-35
baliM vairochaniM chaivaM baddhvAvadhyaM mahAbalam |
kR^itavAndevadeveshaH pAtAlatalavAsinam ||2-49-36
evamAdIni vai viShNushcheShTAni cha narAdhipAH |
tasmAdayuktaM bhavatAM vigrahArthaM vichAraNam ||2-49-37
na cha sa~NgrAmahetorhi kR^iShNasyAgamanaM tviha |
yasya vA kasya vA kanyA varayiShyati tasya sA |
kimatra vigraho rAj~nAM prItirbhavatu vai dhruvam ||2-49-38
vaishampAyana uvAcha
evaM kathayamAnAnAM nR^ipANAM buddhishAlinAm |
na ki~nchidabravIdrAjA bhIShmakaH putrakAraNAt ||2-49-39
mahAvIryamadotsiktaM bhArgavAstrAbhirakShitam |
raNaprachaNDAtirathaM vichintya manasA sutam ||2-49-40
bhIShmaka uvAcha
kR^iShNaM na sahate nityaM putro me baladarpitaH |
nityAbhimAnI cha raNe na bibheti cha kasyachit ||2-49-41
kR^iShNasya bhujavIryeNa hriyate nAtra saMshayaH |
bhaviShyati tato yuddhaM mahApuruShavigraham ||2-49-42
dveShI chaivAbhimAnI cha kuto jIvati me sutaH |
jIvitaM nAtra pashyAmi mama putrasya keshavAt ||2-49-43
kanyAhetoH sutaM jyeShThaM pitR^INAM nandivarddhanam |
kArayiShye kathaM yuddham putreNa saha keshavam ||2-49-44
na cha nArAyaNaM devaM varamichChati rukmavAn |
mUDhabhAvo madonmattaH sa~NgrAmeShvanivartakaH |
niyataM bhasmasAdyAti tUlarAshiryathAnalAT ||2-49-45
karavIreshvaraH shUraH shR^igAlashchitrayodhinA |
kShaNena bhasmasAnnItaH keshavena balIyasA ||2-49-46
vR^indAvane.avasachChrImAnkeshavo balinAM varaH |
uddhR^ityaikena hastena saptAhaM dhR^itavAngirim ||2-49-47
duShkaraM karma saMsmR^itya manaH sIdati me bhR^isham |2-49-48
nagendre sahasA.a.agamya devataiH saha vR^itrahA |
abhiShichyAbravItkR^iShNamupendreti shachIpatiH ||2-49-49
yathA vai damino nAgaH kAliyo yamunAhrade |
viShAgnijvAlito ghoraH kAlAntakasamaprabhaH ||2-49-50
keshI chApi mahAvIryo dAnavo hayavigrahaH |
nihato vAsudevena devairapi durAsadaH ||2-49-51
sandIpanisutashchaiva chiranaShTo hi sAgare |
daityaM pa~nchajanaM hatvA AnIto yamamandirAt ||2-49-52
gomante sumahadyuddhaM bahubhirveShTitAvubhau |
kR^itvA vitrAsajananaM nAgAshvarathasa~NkShayam ||2-49-53
gajena gajavR^indAni rathena rathayodhinaH |
sAdinashchAshvayodhena nareNa cha padAtinaH |
jaghnatustau mahAvIryau vasudevasutAvubhau ||2-49-54
na devAsuragandharvA na yakShoragarAkShasAH |
na nAgA na cha daityendrA na pishAchA na guhyakAH ||2-49-55
kR^itavantastathA ghoraM gajAshvarathasa~NkShayam |
tamanusmR^itya sa~NgrAmaM bhR^ishaM sIdati me manaH ||2-49-56
na mayA shrutapUrvo vA dR^iShTapUrvaH kuto.api vA |
tAdR^isho bhuvi martyo.anyo vAsudevAtsurottamAt ||2-49-57
saMyagAha mahAbAhurdantavaktro mahIpatiH |
sAntvayitvA mahAvIryaM saMvidhAsyAma yatkShamam ||2-49-58
vaishampAyana uvAcha
iti sa~nchintya manasA balAbalavinishchayam |
gamanAya matiM chakre prasAdayitumachyutam ||2-49-59
chintayAno narendrastu bahubhirnayashAlibhiH |
sUtamAgadhabandibhyo bodhitaH stutima~NgalaiH ||2-49-60
prabhAtAyAM rajanyAM tu kR^itapUrvAhnikakriyAH |
upaviShTA nR^ipAH sarve sveShu vishrAmaveshmasu ||2-49-61
ye visR^iShTAstu rAjAno vidarbhAyAM narAdhipaiH |
tairAgamya svabhUpeShu raho gatvA niveditam ||2-49-62
shrutvA kR^iShNAbhiShekaM tu kechiddhR^iShTA narAdhipAH |
kechiddInatarA bhItA udAsInAstathA pare ||2-49-63
tridhA prabhinnA sA senA naranAgAshvamAlinI |
mahArNava iva kShubdhA abhiShekeNa chAlitA ||2-49-64
nR^ipANAM bhedamAlokya bhIShmako rAjasattamaH |
vyatikramamachintyaM cha kR^itaM nR^ipatinA svayam ||2-49-65
vichintya manasA rAjA dahyamAnena chetasA |
jagAma naradevAnAM samAje pratibodhitum ||2-49-66
etasminnantare dUtAH saMprAptAH krathakaishikau |
lekhamuddhR^itya shirasA vivishuste nR^ipArNavam ||2-49-67
iti shrImahAbhArate khileShu harivaMshe viShNuparvaNi
rukmiNIsvayaMvare ekonapa~nchAshattamo.adhyAyaH
| Previous | | English M.M.Dutt | | Tamil Translation | | Next |